Kwaliteitsregistratie

Echtscheiden bij burgerlijke stand, zonder conflicten?

Gepubliceerd op: 7 september 2014

Het wetsvoorstel van Staatssecretaris Teeven, om scheiden zonder tussenkomst van de rechter mogelijk te maken wanneer er geen minderjarige kinderen in het spel zijn is vrijdag door de Ministerraad voorgelegd aan de Raad van State voor advies. In het wetsvoorstel kunnen echtparen die het onderling eens zijn, straks hun echtscheiding zelf regelen bij de burgerlijke stand. Echtelieden kunnen natuurlijk wel juridisch advies inwinnen, of toch kiezen voor een gang naar de rechter, maar dat is straks niet meer verplicht. De echtscheidingsprocedure voor echtgenoten met minderjarige kinderen blijft ongewijzigd. Zij moeten een ouderschapsplan maken dat door de rechter wordt getoetst. De regels voor een echtscheiding via de ambtenaar van de burgerlijke stand gaan straks ook gelden voor het geregistreerde partnerschap.

Er wordt al jarenlang gesproken over vereenvoudiging van echtscheiding en het is één van de voorstellen uit het huidige regeerakkoord. De tekst van het wetsvoorstel wordt pas gepubliceerd wanneer het wordt voorgelegd aan de Tweede Kamer, nadat de Raad van State advies heeft uitgebracht. De grote lijnen zijn bekend. Voorgesteld wordt een regeling voor echtparen die geen minderjarige kinderen hebben en het eens zijn over de wijze waarop zij uit elkaar willen. Zij kunnen hun huwelijk laten ontbinden door een ambtenaar van de Burgerlijke Stand. Die moet dan eerst nagaan of de echtgenoten voldoen aan de voorwaarden, dat duurt minimaal twee weken. Daarna wordt een afspraak in het gemeentehuis gemaakt, waarbij de identiteit van de echtgenoten wordt vastgesteld en dat zij allebei willen scheiden. De ambtenaar kan dan de echtscheiding uitspreken en een akte opmaken die wordt ingeschreven in een register.

In december werd het wetsvoorstel aangekondigd, waarbij staatssecretaris Teeven te kennen gaf dat de nieuwe procedure scheiden ‘lekker vlot’ maakt. Het roept de vraag op of heer Teeven wel enig besef heeft van het traject dat een echtpaar moet doorlopen om er met een positief gevoel ‘uit te komen’. Lekker en vlot zijn niet bepaald de adjectieven die daarbij passen.

Het wetsvoorstel is eind vorig jaar ter consultatie voorgelegd aan de vFAS (de vereniging van advocaten scheidingsbemiddelaars) en de KNB ( de beroepsorganisatie van notarissen). Ook de Raad voor de Rechtspraak plaatste diverse kanttekeningen bij het voorstel.

De Raad schetst onder meer het risico dat echtgenoten sneller dan wenselijk, en wellicht vanuit een ongelijke positie, tot echtscheiding komen en hun zaken niet of niet goed geregeld hebben. De ervaring leert dat ex-echtelieden pas na verloop van tijd worden geconfronteerd met de gevolgen van de zaken die zij hebben geregeld. Zo kan bijvoorbeeld onenigheid ontstaan over de hoogte van de alimentatie, de verdeling, en/of de verrekening en de pensioenverevening. De Raad vindt dat de ambtenaar van de burgerlijke stand aan de ex-echtelieden de financiële gevolgen van de echtscheiding en de mogelijkheid van juridische bijstand duidelijk moet maken. Ook wijst de Raad erop dat een akte van de burgerlijke stand geen executoriale titel heeft, dat dus bij onenigheid of niet nakoming eerst een procedure moet worden gestart om uiteindelijk een deurwaarder in te kunnen schakelen. Verder wordt door de Raad opgemerkt dat een (administratieve) echtscheiding via een ambtenaar van de burgerlijke stand mogelijk niet in alle landen erkend zal worden.

Ook de vFAS is niet onverdeeld gelukkig met het wetsvoorstel. Het zal niet verbazen dat zij als voornaamste bezwaar aanvoert dat echtelieden zonder de juridisch deskundige bijstand van een advocaat in heel veel (juridische) valkuilen kunnen tuimelen. Bovendien wijst de vFAS er op dat de persoonlijke en maatschappelijke impact van echtscheiding groot is en dat de maatschappij er een economisch belang bij heeft dat een echtscheiding zorgvuldig en goed wordt afgewikkeld . Zij wijst daarbij op een recent rapport, waarin EcoNovision de sociaal economische gevolgen van echtscheiding, zowel voor betrokkenen als voor de samenleving beschrijft . De vFAS betreurt het verder dat in het wetsvoorstel niet wordt aangesloten bij de regeling van de ontbinding van het geregistreerd partnerschap. Daarin wordt namelijk begeleiding van een juridisch deskundige voorgeschreven. De vFAS vindt het zorgelijk dat echtgenoten zonder kinderen zonder enige begeleiding, zonder enig inzicht in de gevolgen, hun huwelijk kunnen ontbinden door echtscheiding bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de Vereniging van Mediators en Scheidingsbemiddelaars in het Notariaat (VMSN) zijn voorstander van scheiden zonder tussenkomst van de rechter, maar bepleiten eveneens deskundige juridische begeleiding. Zij verwachten dat de druk op de rechterlijke macht niet minder, maar juist meer zal worden. “De gevolgen van niets regelen zullen zich in de meeste gevallen pas enkele of vele jaren na de scheiding openbaren, op een moment dat er niets meer aan te doen valt of alleen tegen veel hogere kosten” schrijven zij in een brief aan staatssecretaris Teeven. Ook plaatsen zij vraagtekens bij het resultaat van voorlichting door brochures en websites in de plaats van voorlichting door deskundigen in een persoonlijk gesprek. Bovendien kan een advocaat, notaris of mediator de ongelijkwaardigheid die er vaak is tussen partners compenseren.

Kortom de deskundigen voorzien nog heel wat haken en ogen aan het wetsvoorstel en verwachten een toename aan conflicten bij de effectuering van de overeenkomsten die worden gesloten op een moment dat er onvoldoende zicht is op de gevolgen. Bovendien hebben partners, ook al gaan ze in goed overleg uit elkaar, enige tijd nodig om alle consequenties tot zich door te laten dringen en (emotioneel) te verwerken. Snelheid kan dan contraproductief zijn. Familiemediators zijn bij uitstek deskundig om ook dit traject te begeleiden.